Mechi Update

सांसदको ‘ऐना’ वा पत्रकारिताको छायाँ? बहसको घेरामा विश्व प्रकाश शर्माको टीभी कार्यक्रम

शुक्रवार, असार २०, २०८२

नेपाली राजनीतिमा पछिल्लो समय एक फरक बहस चुलिएको छ। नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री तथा झापा क्षेत्र नं. १ बाट निर्वाचित सांसद विश्व प्रकाश शर्माले कान्तिपुर टेलिभिजनमा प्रसारित हुने "ऐना" कार्यक्रमको दोस्रो सिजन सञ्चालन गरिरहेका छन्। यो कार्यक्रमले सामाजिक विकृति र विकासका मुद्दाहरूलाई 'ऐना' देखाउने दाबी गरे पनि, एक बहालवाला सांसदले मिडियाको प्रस्तोताको भूमिका निर्वाह गर्नु स्वतन्त्र पत्रकारिताको मर्म र लोकतान्त्रिक मूल्यमाथि छायाँ हाल्ने प्रयास हो कि भन्ने गम्भीर प्रश्नहरू उब्जिएका छन्।

म, जनमैत्री कलेज कुलेश्वरमा आमसञ्चार तथा पत्रकारिता विषयमा चौथो वर्षमा अध्ययनरत एक विद्यार्थीको नाताले, यो विषयलाई लोकतन्त्रको सुदृढीकरण र पत्रकारिताको निष्पक्षताको कसीमा राखेर हेर्नु आवश्यक ठान्दछु।

भूमिकाको द्वन्द्व: सांसद वा प्रस्तोता? हाम्रो संविधानले व्यवस्थापिकाको भूमिकालाई स्पष्ट रूपमा परिभाषित गरेको छ। एक सांसदको मुख्य जिम्मेवारी कानुन निर्माण गर्नु, जनताको प्रतिनिधित्व गर्दै उनीहरूका आवाजलाई सदनमा पुर्‍याउनु, र सरकारका कामकारबाहीलाई नियन्त्रण र सन्तुलनमा राख्नु हो। यो भूमिका जनताले दिएको अमूल्य मतको प्रतिफल र संविधानप्रतिको प्रतिबद्धता हो। तर, जब एक सांसद आफैँ मिडियाको पर्दामा प्रस्तोताका रूपमा उभिन्छन्, यसले दुई गम्भीर समस्याहरू जन्माउँछ: १. निष्पक्षतामा प्रश्न: सांसद शर्माले आफ्नै सरकार वा पार्टीका कमजोरीहरूलाई कति निर्भीकतापूर्वक उठाउन सक्छन्? 'ऐना' कार्यक्रमले समाजका विकृति देखाउने दाबी गर्दा, त्यसमा आफ्नै राजनीतिक वृत्तका बेथिति र कमीकमजोरीलाई कसरी सम्बोधन गरिन्छ भन्नेमा प्रश्न उठ्छ। एक सांसदको राजनीतिक निष्ठा र एक पत्रकारको निष्पक्षताबीचको लक्ष्मणरेखा यहाँ धमिलिएको देखिन्छ।

२. समयको अपव्यय र जनविश्वासको अवमूल्यन: संसद्‌मा सांसदको उपस्थिति र सक्रियताले मात्र जनताको प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गर्छ। हालै सार्वजनिक भएका तथ्याङ्कहरू अनुसार, संसद् सत्रमा ६०% उपस्थिति नपुगेका सांसदहरूको सूचीमा नाम रहेका सांसद शर्माको टेलिभिजनमा व्यस्तताले जनतामा निराशा छाएको छ। जनताले आफ्नो मत दिएर पठाएको जनप्रतिनिधिले आफ्नो मूल्यवान् समय र ऊर्जालाई संसद् र निर्वाचन क्षेत्रमा लगाउनुको सट्टा टेलिभिजनमा खर्च गर्नु जनताप्रति गद्दारी होइन र?

पत्रकारिताको मर्म: स्वतन्त्रता वा सत्ताको औजार? पत्रकारितालाई लोकतन्त्रको चौथो स्तम्भका रूपमा लिइन्छ, जसको मूल उद्देश्य सत्तालाई जवाफदेही बनाउनु, सत्यतथ्य सूचना प्रवाह गर्नु र जनतालाई सुसूचित गर्दै समाजमा चेतना फैलाउनु हो। पत्रकारिताको शक्ति यसको स्वतन्त्रतामा निहित हुन्छ। तर, जब सत्ताधारी नै मिडियाको 'मुख' बन्छन्, यसले पत्रकारिताको मर्ममाथि नै प्रहार गर्छ:

* सूचनाको निष्पक्षतामा शंका: सत्तामा रहेको व्यक्तिले सञ्चालन गरेको कार्यक्रमबाट प्राप्त हुने सूचनाहरू निष्पक्ष हुन्छन् भन्नेमा आम नागरिकलाई विश्वास दिलाउन कठिन हुन्छ। यसले जनताको सुसूचित हुने अधिकारमाथि समेत प्रश्न उठाउँछ।

* मिडियालाई "सरकारी प्रचारक" को रूपमा परिभाषित गराउने जोखिम: जब एक सांसद जस्तो शक्तिशाली पदमा रहेको व्यक्तिले मिडिया चलाउँछ, तब त्यसले मिडियालाई सरकार वा सत्ताको एजेन्डालाई प्राथमिकता दिने सरकारी प्रचारकको रूपमा परिभाषित गराउन सक्छ।

* जनताको विश्वास घटाउँछ: स्वतन्त्र र विश्वसनीय मिडियाप्रतिको जनताको विश्वास लोकतन्त्रको आधार हो। भूमिकाको द्वन्द्वले यो विश्वासलाई घटाउँछ र अन्ततः लोकतान्त्रिक संस्थाहरूलाई कमजोर बनाउँछ।

वैकल्पिक मार्गहरू: सांसदले के गर्न सक्थे? सांसद शर्माले समाजका मुद्दाहरू उठाउन वा सरकारलाई खबरदारी गर्नका लागि टेलिभिजन कार्यक्रम नै चलाउनुपर्ने बाध्यता छैन। उनीसँग आफ्नै पदसँग जोडिएका शक्तिशाली संवैधानिक माध्यमहरू छन्, जसलाई प्रयोग गरेर उनी अझ प्रभावकारी रूपमा जनसरोकारका मुद्दामा काम गर्न सक्छन्:

* संसद्‌मा हस्तक्षेप: झापा निर्वाचन क्षेत्र नं. १ का जनताका वास्तविक समस्याहरू जस्तै सिँचाइ, सडकको दुरवस्था, स्वास्थ्य सेवाको पहुँच, र शिक्षाका मुद्दाहरूलाई उनले संसद्‌मा सशक्त रूपमा बहस गर्न सक्थे। सदनमा गरिने एक सार्थक हस्तक्षेपले नीति निर्माणमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्न सक्छ।

* संसदीय समितिहरूमा सक्रियता: सरकारका नीतिहरूलाई नजिकबाट नियाल्दै, तिनमा सुधार गर्न र जनतामुखी बनाउन संसदीय समितिहरूमा सक्रिय भूमिका निर्वाह गर्न सकिन्थ्यो।

* जनसंवाद र फिल्ड भिजिट: निर्वाचन क्षेत्रका नागरिकसँग प्रत्यक्ष कुराकानी गर्दै, उनीहरूका गुनासा र सुझावहरू सुन्दै त्यसलाई समाधानको दिशामा अघि बढाउन सकिन्थ्यो। यसले जनता र जनप्रतिनिधिबीचको सम्बन्धलाई अझ प्रगाढ बनाउँछ।

निष्कर्ष: जनताको अपेक्षा र स्वतन्त्रताको सम्मान निशन्देह, 'ऐना' कार्यक्रमले समाजका केही पक्षहरूलाई सच्याउन वा सुधारको दिशामा अघि बढाउन केही हदसम्म भूमिका खेल्न सक्छ। तर, एक सांसदको वास्तविक 'ऐना' भनेको संसद्‌को मञ्च हो, जहाँ उनी जनताको आवाज बन्नुपर्छ। जनताले आफ्नो अमूल्य मत दिएर पठाएको व्यक्तिबाट टेलिभिजनमा मनोरञ्जन वा बहस होइन, बरु संवैधानिक दायित्वको पूर्ण पालना र आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रको विकास को अपेक्षा गर्छन्।

हामी विश्वास गर्छौँ कि माननीय शर्माले आफ्नो संवैधानिक जिम्मेवारीको गम्भीरतालाई मनन गर्दै, आफ्नो समय र ऊर्जालाई जनताको सेवामा केन्द्रित गर्नेछन्। साथै, पत्रकारिताको स्वतन्त्रतालाई कलंकित नगर्ने र यसको निष्पक्ष मर्मलाई सम्मान गर्नेछन्। यस विषयमा सार्वजनिक बहस आवश्यक छ। मिडिया संस्थाहरूले यस्तो भूमिकाको द्वन्द्वलाई उजागर गर्नुपर्छ, र नागरिकहरूले आफ्ना प्रतिनिधिहरूलाई उनीहरूको प्राथमिक जिम्मेवारीप्रति जवाफदेही बनाउन निरन्तर खबरदारी गरिरहनुपर्छ।

दिनेश पौडेल (झापा मेचीनगर, जनमैत्री कलेज कुलेश्वर, बि.ए. चौथो वर्ष, आमसञ्चार तथा पत्रकारिता)

सम्बन्धित खबर